1 Lời của "người truyền đạo" con Đa-vít vua Y-sơ-ra-ên.
2 Mọi việc trên đời đều vô nghĩa!
Tất cả đều hư ảo, phù hoa!
3 Con người làm lụng khó nhọc suốt đời để hưởng được gì?
4 Trái đất vẫn cứ tồn tại, lặng lẽ chứng kiến từng thế hệ trôi qua.
5 Mặt trời mọc, lặn, xoay vần không dứt.
6 Gió thổi nam, thổi bắc, quanh đi vòng lại.
7 Sông đổ mãi vào biển nhưng biển chẳng hề đầy; hơi nước bay về nguồn, nước trở lại với dòng sông, sông lại đổ vào biển...
8 Vạn vật mỏi mòn không tả xiết.
Thế nhưng, người ta nhìn mãi vẫn không chán, nghe mãi vẫn không nhàm.
9 Chẳng có gì mới dưới mặt trời. Việc gì đã xảy ra, sẽ còn tái diễn. Điều gì ta làm ngày nay, người xưa cũng đã làm rồi.
10 Có sự việc nào mới mẻ đâu? Tất cả đã có từ ngàn xưa.
11 Hôm nay ta chẳng nhớ việc xảy ra thời trước; thế hệ mai sau cũng chẳng buồn hồi tưởng việc ta làm hôm nay.
12 Người truyền đạo này làm vua Y-sơ-ra-ên tại Giê-ru-sa-lem,
13 hết lòng tìm kiếm ý nghĩa những sự việc trên đời để rồi thấy rằng cuộc đời chỉ là lao khổ,
14 và mọi công trình của loài người thật hư vô, chóng qua theo luồng gió thổi.
15 Đã sai quấy, làm sao biến thành lẽ phải? Đã thiếu hụt, làm sao có thể bổ sung?
16 Tôi tự nhủ: "So với các tiên đế tại Giê-ru-sa-lem, mình may mắn được học hỏi nhiều hơn. Kiến thức mình uyên thâm hơn các bậc tiền bối."
17 Tôi cố gắng học hỏi để thành nhà hiền triết, nhưng rồi qua kinh nghiệm, tôi phải nhìn nhận: Tìm kiếm khôn ngoan cũng chẳng khác gì đuổi theo luồng gió.
18 Càng khôn ngoan càng lắm ưu phiền; trau giồi trí thức thêm nhiều khổ tâm.
1 Tôi lại tự bảo: "Bây giờ ta hãy vui sướng, tận hưởng khoái lạc!" Nhưng lạc thú cũng là hư ảo.
2 Bởi vì cười là điên rồ, vui sướng chẳng đi tới đâu.
3 Tôi lại định dùng men rượu cho lòng phấn khởi mà vẫn giữ được sự tỉnh táo, khôn ngoan. Tôi muốn thấy điều gì là có giá trị cho con người trong cuộc đời phù du trên đất.
4-6 Tôi thực hiện những việc con người vẫn cho là quan trọng: cất nhà, trồng nho, lập vườn cây trái, công viên, xây hồ chứa nước để tưới ruộng vườn.
7 Tôi lại mua nô tỳ thật đông, cho họ mặc sức sinh sôi nẩy nở trong nhà. Tôi cũng mua các bầy súc vật nhiều chưa từng có.
8 Tôi thu góp vô số vàng, bạc, do nhân dân các tỉnh đóng thuế và các vua nạp cống. Tôi có nam nữ nghệ sĩ ca hát để giải khuây; có nhiều vợ và nàng hầu để hưởng khoái lạc.
9 Như thế, so với các tiên đế tại Giê-ru-sa-lem, tôi trở nên giàu sang hơn tất cả. Dầu vậy, tôi vẫn giữ được tinh thần minh mẫn.
10 Tôi chẳng từ một điều gì lòng mình ưa thích, hoặc mắt mình thèm muốn. Tôi thấy thích thú khi chịu khó làm lụng. Sự thích thú này là phần thưởng của công khó tôi.
11 Thế rồi, nghiệm lại những việc mình làm với bao nhiêu lao khổ, tôi thấy tất cả đều vô nghĩa, hư ảo, chẳng khác gì đuổi theo luồng gió thoảng.
12 Tôi lại nghiên cứu về khôn ngoan và rồ dại. Bất kỳ một người nào khác chắc cũng đi đến kết luận như tôi:
13 Khôn ngoan bao giờ cũng hơn rồ dại cũng như ánh sáng hơn tối tăm.
14 Người khôn thấy xa; còn kẻ dại mù quáng.
15 Tuy nhiên, tôi thấy cả hai cuối cùng cũng chung một số phận. Kẻ rồ dại rồi sẽ chết, còn khôn ngoan như tôi cũng chẳng hơn gì. Thế thì, cả đến việc này cũng chỉ là hư ảo.
16 Người khôn ngoan và kẻ dại đều sẽ chết; cả hai rồi sẽ bị lãng quên.
17 Vậy, tôi ghét cuộc sống vì nó vô nghĩa như đuổi theo luồng gió thoảng.
18 Tôi cũng bực mình vì tất cả công trình mình tạo được sẽ phải để lại cho người sau.
19 Ai biết được kẻ thừa kế sẽ là người khôn hay người dại? Thật là vô nghĩa.
20 Lòng tôi tràn đầy thất vọng về mọi công việc khó nhọc mình đã làm.
21 Tôi đã đem khôn ngoan, tri thức và tài năng để tạo dựng cơ nghiệp, rồi cuối cùng phải để lại tất cả cho người chẳng hề nhúng tay làm việc lấy một ngày. Thật là bất công, vô nghĩa.
22 Vậy, một người làm lụng vất vả suốt đời sẽ được gì?
23 Họ đã phải lao khổ buồn rầu suốt ngày, trằn trọc suốt đêm để làm giàu, nhưng rồi cuối cùng, tất cả đều vô nghĩa.
24 Vậy, tôi nghĩ tốt nhất là cứ ăn uống và hưởng thụ công khó mình. Vì Thượng Đế phải cho, mới có mà hưởng.
25 Thử hỏi có ai hưởng thụ vật thực và hạnh phúc hơn tôi không? Thượng Đế ban khôn ngoan, tri thức và hạnh phúc cho người nào sống vừa ý Ngài;
26 còn người tội lỗi, Thượng Đế bắt họ phải vất vả thu nhặt của cải, để rồi Ngài lấy đem cho người Ngài thích. Đó cũng chỉ là hư ảo, vô nghĩa như người ta đuổi theo luồng gió thoảng.
1 Việc gì cũng có lúc, có thời của nó:
2 Có lúc sinh, lúc tử;
Có lúc gieo, lúc gặt;
3 Có lúc giết hại, lúc chữa lành;
Có lúc phá, lúc dựng;
4 Có lúc khóc, lúc cười;
Có lúc buồn, lúc vui;
5 Có lúc vứt bỏ, lúc nhặt lại;
Có lúc ôm ấp, lúc ruồng rẫy;
6 Có lúc đánh mất, lúc tìm được;
Có lúc giữ gìn, lúc loại bỏ;
7 Có lúc xé, lúc vá;
Có lúc câm nín, lúc lên tiếng
8 Có lúc yêu, lúc ghét;
Có thời chiến, thời bình.
9,10 Nghĩ đến những điều Thượng Đế giao cho loài người, tôi tự hỏi: Người ta làm việc khó nhọc có ích gì không?
11 Vì Thượng Đế tạo ra mọi sự chỉ tốt đẹp vào đúng thời của nó. Nhưng dù Thượng Đế có gieo rắc ý niệm vĩnh cửu vào trí óc loài người, người ta vẫn không ý thức được công việc Ngài làm từ đầu đến cuối.
12 Cho nên, tôi nghĩ rằng, điều hay nhất cho một người là cứ vui vẻ làm việc.
13 Thứ đến, nên ăn uống và hưởng thụ công khó của mình; vì nếu Thượng Đế không cho, thì lấy gì mà hưởng?
14 Tôi biết rằng mọi quy luật Thượng Đế đã định đều bất di bất dịch, không ai thêm bớt gì được. Thượng Đế làm vậy để loài người thấy mà kính sợ Ngài.
15 Điều gì đang có, đã có từ xưa; điều gì sẽ có, đã có từ trước. Thượng Đế làm cho điều xảy ra từ lâu trong quá khứ tái diễn ngày nay.
16 Tôi cũng thấy nhiều việc gian ác xảy ra tại công đường, việc bất công tại tòa án.
17 Tôi tự nhủ: Đến ngày đã định, Thượng Đế sẽ xét xử kẻ gian, người ngay theo việc họ làm.
18 Tôi nhận định rằng Thượng Đế muốn mọi việc xảy ra như vậy để thử thách loài người, cũng cho họ biết rằng họ chẳng hơn gì loài thú.
19 Vì cả người lẫn thú đều thở cùng một không khí, và cả hai đều phải chết. Vậy người có hơn gì thú đâu? Thật là hư ảo, vô nghĩa.
20 Tất cả đều quy về một nơi là bụi đất, vì tất cả đều do bụi đất mà ra.
21 Có ai bảo được rằng linh của loài người sẽ thăng, còn linh của loài thú sẽ sa xuống đất bụi?
22 Vậy, tôi nghĩ rằng chẳng có gì hơn cho loài người là vui vẻ làm việc, vì họ được sinh ra để làm việc.
Thử hỏi ai sẽ cho họ thấy điều sẽ xảy đến cho họ trong đời sau?
1 Kế đến, tôi quan sát những sự áp bức ở đời. Người bị áp bức kêu than chẳng ai an ủi, giúp đỡ, trong khi người áp bức là người có thế lực.
2 Nên tôi cho rằng người đã chết sướng hơn người còn sống.
3 Nhưng có phúc nhất là người chưa sinh ra, chưa hề chứng kiến những việc tội lỗi, xấu xa ở đời.
4 Tôi lại thấy rằng mọi công việc vất vả đưa đến lao khổ hay ưu thế đều được thúc đẩy bởi lòng cạnh tranh ganh tị, cho nên đó cũng chỉ là phù vân.
5 Kẻ dại lười biếng ngồi khoanh tay để rồi chết đói.
6 Thà làm vừa đủ ăn mà tâm hồn bình an, hơn là khổ công làm giàu để rồi mọi sự qua đi như luồng gió thoảng.
7 Tôi đã chứng kiến cảnh đời phù vân hư ảo này:
8 Một người kia sống một mình, không có con trai, cũng không anh em, nhưng cứ cắm đầu làm việc, sắm tạo của cải. Chẳng biết có bao giờ người ấy nghĩ lại, xem của cải rồi sẽ để lại cho ai? Sao cứ phải tiện tặn, chắt lót để làm gì? Công khó ấy thật hoàn toàn vô nghĩa.
9 Hai người hơn một. Hiệu quả công việc của hai người làm chung sẽ hơn gấp đôi một người làm một mình.
10 Nếu một người ngã, người kia đỡ; nhưng nếu ở một mình, lúc ngã, ai đỡ mình dậy?
11 Lúc lạnh, hai người ngủ chung sẽ ấm hơn ngủ một mình.
12 Đứng lẻ một mình dễ bị tấn công, nhưng hai người sát cánh cự địch sẽ thắng. Ba người lại càng tốt, như một sợi dây đánh ba tao thật khó đứt.
13 Một thanh niên nghèo mà khôn hơn một ông vua giàu mà dại, chẳng biết nghe lời khuyên can.
14 Người thanh niên ấy dù sinh ra trong một gia đình nghèo nàn, dù ra từ nhà giam, vẫn thành công; cả đến vương quyền cũng có thể đạt được.
15 Tôi thấy mọi người đều hăng hái theo giúp đỡ thanh niên để người kế vị vua già.
16 Người theo vua trẻ đông vô số. Tuy nhiên, thời gian trôi qua, thế hệ sau không còn mến phục vua này nữa. Vậy, vương quyền cũng vô nghĩa; chạy theo quyền hành chẳng khác gì đuổi theo bắt gió.
1-3 Khi vào Đền Thờ Thượng Đế, mọi người phải mở rộng tai nhưng đóng chặt miệng. Đừng điên rồ đến độ không biết được rằng hứa hẹn với Thượng Đế cách liều lĩnh là có tội. Thượng Đế ở trên trời, còn ta ở dưới đất, nên phải vắn tắt. Kẻ điên dại thường lắm mồm, cũng như người lo nghĩ nhiều quá sinh ác mộng.
4 Khi khấn nguyện với Thượng Đế điều gì, phải thực hiện ngay, vì Ngài không thích kẻ điên rồ trì hoãn.
5,6 Thà đừng hứa, còn hơn là hứa rồi không làm. Làm như vậy, ta đắc tội với chính miệng mình. Cũng như đừng biện bạch với sứ giả Thượng Đế là ta lỡ khấn nguyện vì lầm lẫn. Như thế, Thượng Đế sẽ nổi giận và làm cho ta thất bại trong công việc ta làm.
7 Đừng mơ mộng xa vời, không thực tế; cũng đừng nói năng rườm rà, rỗng tuếch; nhưng phải kính sợ Thượng Đế.
8,9 Khi thấy cảnh người nghèo bị áp bức, công lý bị chà đạp, thì đừng ngạc nhiên. Vì mỗi công chức đều phục vụ người cao cấp hơn mình, cấp này lại phục vụ cấp khác cao hơn nữa. Và cứ thế, họ chia nhau quyền lợi của quốc gia tùy theo phạm vi mình, và trên tất cả là nhà vua.
10 Người tham tiền của chẳng bao giờ thỏa mãn. Hạng người này cũng điên rồ, vô nghĩa nốt.
11 Càng có tiền nhiều, càng tiêu xài nhiều. Vậy có nhiều tiền ích lợi gì, trừ ra việc để nó đó mà chiêm ngưỡng.
12 Người làm lụng nặng nhọc được giấc ngủ ngon, dù ăn nhiều hay ít; còn người giàu vì lo nghĩ đến của cải nên ngủ chẳng yên giấc.
13,14 Tôi thấy có một điều tai hại trầm trọng xảy ra khắp nơi: Của cải của người khó nhọc dành dụm bị tan tành trong một tai nạn, chẳng còn gì để lại cho con.
15-17 Trần truồng lúc ra đời; tay trắng lúc lìa đời, chẳng ai mang gì theo được. Đây thật là một điều tai hại. Sự khó nhọc của con người trở thành số không. Mọi công lao đều theo gió cuốn đi. Trong khi suốt đời người ấy đã phải âm thầm làm lụng, chịu vất vả, khổ tâm, uất trí.
18 Tuy nhiên, vẫn có một điều hay cho những ai tận tụy làm việc, đó là hưởng các thức ăn uống ngon lành trong những ngày Thượng Đế còn cho mình sống. Đó là một phần thưởng.
19 Nếu một người được Thượng Đế cho giàu có, lại có thể hưởng được những của cải do mình làm ra, được hạnh phúc, thì còn gì bằng? Thượng Đế có cho mới được như thế.
20 Người ấy không còn phải nhìn lại quá khứ buồn khổ, vì Thượng Đế làm cho lòng người vui sướng.
1 Tôi lại còn thấy một điều tai hại trầm trọng khác xảy ra khắp nơi.
2 Có người được Thượng Đế cho giàu có, danh dự, và mọi điều người ấy mong muốn, nhưng trừ ra một điều: Sống lâu để hưởng thụ. Của cải của người để lại cho người khác hưởng hết. Còn gì vô nghĩa hơn?
3 Lại có người được sống đến cao niên trường thọ, sinh con đẻ cái đến cả trăm, nhưng không được hạnh phúc trong tâm hồn; hơn nữa, khi chết chẳng được mồ êm mả đẹp. Tôi cho rằng một em bé lúc sinh ra đã chết còn sướng hơn người này.
4,5 Vì em bé đến từ hư vô, lại trở về với mờ mịt. Tên em bị chôn vùi trong âm u. Em chưa hề thấy, cũng chẳng hề biết ánh mặt trời. Thà như em còn hơn người sống lâu năm kia.
6 Dù rằng sống đến vài ngàn năm, nhưng lòng không thỏa thì có ích gì?
7,8 Người khôn cũng như kẻ dại, suốt đời khổ công lo tìm thực phẩm, thế mà vẫn không được thỏa mãn. Tuy nhiên, một người nghèo nhưng hiểu biết, sẽ có một cuộc sống tốt đẹp hơn những người kia.
9 Có ít trong tay còn hơn là có nhiều trong tưởng tượng. Mơ mộng hảo huyền là điên rồ, chẳng khác gì đuổi gió.
10 Định mệnh an bài muôn sự. Số phận một người ra sao đã được Thượng Đế biết trước từ lâu. Vậy cưỡng lại số mệnh sao được?
11 Cứ lắm điều, nhiều lời, càng thêm vô nghĩa; vậy nói nhiều có ích gì đâu?
12 Trong những ngày trống rỗng chóng tàn của đời người, ai biết được rằng sống thế nào mới hữu ích? Ai nói trước được điều gì sẽ xảy ra cho hậu thế?
1 Tiếng thơm hơn dầu thơm. Ngày chết hơn ngày sinh.
2 Đến nhà tang chế hơn đến yến tiệc. Ai rồi cũng chết, nhưng nếu có thì giờ để suy nghĩ trước về cái chết của mình; thì vẫn hơn.
3 Buồn hơn vui, vì buồn luyện lọc lòng ta.
4 Người khôn nghiền ngẫm lẽ chết, còn một kẻ dại chỉ nghĩ đến sung sướng hiện tại.
5 Thà được người khôn chỉ trích hơn được người dại khen ngợi.
6 Vì lời khen của kẻ dại nghe ra như lời châm biếm khó chịu. Khen ngợi như thế thật là vô nghĩa.
7 Của hối lộ khiến người khôn hóa dại, nó hủy phá tri thức con người.
8 Kết thúc hơn khởi đầu. Kiên nhẫn hơn kiêu căng.
9 Đừng vội giận; chỉ kẻ dại mới hay giận.
10 Đừng khờ khạo cho rằng thời đại vàng son không còn nữa. Sao cứ tưởng quá khứ là hơn hiện tại?
11,12 Khôn và giàu đều tốt cả, vì nhờ khôn cũng như nhờ giàu ta tạo được mọi thứ cần dùng. Nhưng khôn hơn giàu, vì "khôn sống, mống chết."
13 Phải quan sát và ý thức công việc của Thượng Đế. Đừng phàn nàn.
14 Lúc thịnh vượng nên vui hưởng; lúc tai biến nên nhớ rằng Thượng Đế cho cả việc tốt lẫn việc xấu xảy ra, để ta biết rằng ở đời chẳng có gì là chắc chắn cả.
15 Nghiên cứu cuộc sống vô nghĩa này, tôi còn thấy nhiều điều, kể cả việc người ngay chết yểu, việc kẻ ác sống dai.
16 Vậy thứ nhất, đừng tỏ ra tốt quá hoặc khôn quá. Phá hại chính mình làm gì?
17 Thứ hai, đừng ác quá, cũng đừng dại. Chết trước số có ích gì?
18 Nếu giữ được hai điều trên thì tốt. Nhưng chung quy, ai kính sợ Thượng Đế sẽ được Ngài hướng dẫn.
19 Một người khôn hơn cả mười tướng giữ thành.
20 Chẳng có một người nào suốt đời làm điều phải mà không phạm tội.
21 Đừng chú tâm đến lời nhỏ to của thiên hạ; nếu không, ta sẽ nghe cả lời của đầy tớ nguyền rủa mình.
22 Vì lòng ta biết rằng chính ta cũng thường nguyền rủa kẻ khác.
23 Tôi cố gắng tập trung trí khôn để thử nghiệm tất cả các điều này. Tôi nói: "Tôi sẽ khôn," nhưng sự khôn ngoan vẫn ở ngoài.
24 Sự khôn ngoan ở nơi xa thẳm; ai mà tìm ra?
25 Tôi tìm kiếm khắp nơi, quyết chí tìm cho được sự khôn ngoan và nguyên lý muôn vật, để chứng tỏ sự xấu xa của kẻ dại và sự dại dột của kẻ điên cuồng.
26 Tôi có thấy một điều cay đắng hơn cả sự chết: Một người đàn bà lòng đầy cạm bẫy, và tay nàng là dây xích trói buộc. Người nào được Thượng Đế thương yêu giúp đỡ sẽ thoát khỏi tay nàng, còn kẻ tội lỗi sẽ rơi vào bẫy nàng gài.
27,28 Tôi có thể kết luận, người truyền đạo nói, sau khi đã nghiên cứu kỹ lưỡng: Trong một ngàn người đàn ông tôi mới tìm được một người khôn; còn bên đàn bà, tôi chẳng tìm thấy người nào.
29 Hơn nữa, tôi nhận thấy rằng dù Thượng Đế tạo nên con người ngay thẳng, nhưng loài người lại tìm ra nhiều mưu kế.
1 Không gì hơn khôn ngoan. Người khôn giải thích được sự vật nhờ hiểu biết. Sự khôn ngoan làm cho mặt mày sáng sủa, đổi nét cứng cỏi ra dịu dàng.
2 Phải tuân lệnh vua, như lời mình đã thề.
3 Đừng tránh né bổn phận, dù phải làm việc mình không thích, vì người bất tuân sẽ bị vua trừng phạt.
4 Ai dám cãi rằng lệnh vuaa nghiêm, vì vua có uy quyền?
5 Người tuân lệnh vua không bị trừng phạt. Người khôn ngoan biết theo thời hạn và thủ tục để thi hành lệnh vua.
6,7 Đúng thế, việc gì cũng có thời hạn và cách thức để thực hiện. Tuy nhiên, người ta thường gặp khó khăn trong lúc thi hành, nhiều việc bất ngờ xảy ra làm cho bối rối. Vì ai biết được việc gì sẽ xảy ra?
8 Lúc hồn sắp lìa khỏi xác, có ai giữ linh hồn mình lại được? Có ai tránh ngày chết được đâu? Không một người nào được miễn trừ trong cuộc chiến tranh với tử thần này. Và dĩ nhiên, công việc gian ác của một người sẽ chẳng cứu được người ấy khỏi chết.
9 Tôi liên miên nghĩ đến mọi việc xảy ra trong hạ giới, cả đến việc người hại người.
10 Tôi cũng thấy những người ác qua đời, được chôn vào đất thánh hẳn hoi. Người trong thành đi đưa đám xác về, sẽ chóng quên những việc ác người chết đã làm. Đây cũng là một điều vô nghĩa.
11 Vì kẻ ác không bị báo ứng nhãn tiền, nên người đời mới dám chuyên tâm làm ác.
12,13 Tuy vậy, dù có người làm cả trăm điều ác mà vẫn còn sống, tôi biết chắc chắn là người kính sợ Thượng Đế chung quy vẫn được phúc hạnh. Còn kẻ ác sẽ chẳng trường thọ, đời họ sẽ qua nhanh như bóng, vì họ không kính sợ Thượng Đế.
14 Còn một điều vô nghĩa khác nữa thường xảy ra trong đời: Có những người thiện chịu số phận của người ác, lại có những người ác được hưởng số phận của người thiện. Thật là hư ảo.
15 Tôi mới cho rằng ở đời chẳng gì bằng cứ hưởng vui sướng, ăn và uống. Như vậy, một người theo lệnh Thượng Đế làm lụng vất vả suốt đời thì sẽ được thụ hưởng.
16 Trong cuộc tìm kiếm khôn ngoan, tôi có nghiên cứu các công việc của người trần gian; họ hoạt động không ngừng, ngày cũng như đêm.
17 Tôi lại quan sát công việc liên miên của Thượng Đế. Nhưng trí người trần làm sao hiểu nổi việc Ngài làm? Dù cố tâm tìm tòi, vẫn không hiểu được. Một người dù khôn ngoan tuyệt mức, tưởng mình biết cả, nhưng kỳ thực có biết gì đâu?
1 Tôi lại chú tâm nghiền ngẫm và tìm thấy điều này: Người ngay và người khôn đều ở trong tay Thượng Đế, nhưng chẳng ai nói được rằng Ngài sẽ yêu chuộng họ hay không, vì nào ai biết việc gì sẽ xảy ra cho họ?
2 Mọi người đều phải đương đầu với số phận như nhau, dù là người tốt hay xấu, đạo đức hay không đạo đức, dù thề leo lẻo hay không dám mở miệng thề.
3 Sự kiện này thật là tệ hại, vì mọi người đều có chung một số phận, nên người ta chẳng cần lo làm điều thiện, nhưng suốt đời cứ hành động điên cuồng, vì rốt cuộc, ai rồi cũng chết.
4 Còn sống thì còn hy vọng. "Một con chó sống còn hơn một con sư tử chết."
5 Người sống ít ra cũng còn biết mình sẽ chết, nhưng người chết không còn biết gì nữa, cả trí nhớ cũng chẳng còn.
6 Tất cả những việc họ làm khi còn sống, dù là do yêu, ghét, đố kỵ, đều đi vào hư vô từ lâu, chẳng gì còn lại cho họ trên đời.
7-9 Cho nên, cứ ăn uống, vui vẻ lên; ăn mặc tử tế, xức tí nước hoa vào; sống hạnh phúc với vợ mình yêu trong những ngày chóng vánh của cuộc đời. Đó là những điều Thượng Đế thưởng cho một người làm lụng khó nhọc.
10 Làm việc gì, nên làm hết sức mình, vì trong cõi chết là nơi ta phải đến, nào có công việc, kế hoạch, tri thức, khôn ngoan gì đâu?
11 Tôi lại quan sát các việc xảy ra trên đời, thấy người nhanh không thắng cuộc đua, kẻ mạnh không thắng trận, người khôn thường không đủ ăn, kẻ giỏi không giàu có, người khéo léo không đắc dụng; nhưng tất cả đều do chữ "thời" và chữ "may."
12 Một người không biết lúc nào là vận rủi như cá mắc lưới, như chim mắc bẫy.
13 Một điều này nữa ghi sâu vào trí tôi khi tôi nghiên cứu các công việc của người đời:
14 Có một thành nhỏ kia, dân cư thưa thớt, lại bị một vua hùng mạnh đem quân vây thành.
15 Trong thành có một người nghèo khôn ngoan, bày mưu cứu được thành. Nhưng sau đó người ta quên bẵng người nghèo đi.
16 Tôi nghiệm rằng dù sự khôn ngoan thắng hơn sức mạnh, nhưng sự khôn ngoan của người nghèo lại bị coi rẻ, và lời nói của người nghèo không được ai quý chuộng.
17 Tuy nhiên, lời nói êm dịu của một người khôn còn hơn tiếng gào thét của ông tướng chỉ huy một đám khờ.
18 Sự khôn ngoan thắng hơn khí giới, nhưng "một con sâu làm rầu nồi canh."
1 Một con ruồi chết làm hôi thối cả khối lượng dầu thơm. Một phút điên dại gây ảnh hưởng tai hại cho người danh giá, khôn ngoan.
2 Lòng người khôn ngoan hướng dẫn người làm điều phải, nhưng lòng người dại dột xúi nó làm điều quấy.
3 Lối đi đứng của người dại ngoài phố nói lên sự kém khôn ngoan của nó, vì nó đã thất bại trong lòng.
4 Nếu chủ nổi giận, đừng bỏ việc, nhưng phải cư xử mềm mỏng, như thế có thể ngăn ngừa tội nặng.
5 Tôi có thấy một điều tệ hại khác trên đời, liên hệ đến các cấp lãnh đạo:
6 Người ngu dại được cất nhắc lên cao, còn người có nhiều khả năng phải giữ địa vị thấp kém.
7 Tôi cũng thấy cả cảnh đầy tớ đi ngựa, trong khi bậc vương bá lại đi bộ như đầy tớ.
8 Ai đào hố phải sa xuống hố. Ai phá vách nhà cũ sẽ bị rắn rết cắn.
9 Người lăn đá bị đá đè. Người bổ củi bị củi gây thương tích.
10 Dùng một cái rìu cùn sẽ phí nhiều sức; phải khôn ngoan, mài lưỡi rìu trước đã.
11 Nếu bị rắn cắn rồi mới đi mời thầy dụ rắn, thì có ích gì?
12 Lời nói của người khôn đem lại thắng lợi, nhưng miệng lưỡi kẻ dại đem lại tai hại hiểm nghèo.
13 Kẻ dại khởi đầu bằng những lời dại khờ, kết thúc bằng những lời điên cuồng, độc hại.
14 Nó khoác lác, rườm rà nói về tương lai, nhưng có ai biết được việc ngày mai?
15 Kẻ khờ phí sức khi làm việc, đến độ kiệt quệ, không còn biết làm sao đi về thành mình nữa.
16 Nếu trong nước có vua vị thành niên, có cấp lãnh đạo sớm hôm chỉ lo chè chén, thì số phận quốc gia ấy thật là khốn đốn.
17 Nhưng nếu một quốc gia có vua dòng cao quý, cấp lãnh đạo chỉ ăn uống để bổ sức chứ không phải để say sưa, thì dân nước ấy dĩ nhiên hưởng hạnh phúc.
18 Nhà của kẻ lười mái dột cột xiêu.
19 Người ta tiệc tùng cho vui, uống rượu nồng cho đời lên hương; và cho rằng "có tiền mua tiên cũng được."
20 Đừng nguyền rủa (dù trong tư tưởng kẻ có thế lực, dù là thế lực hành chánh hay tiền tài, vì chim chóc sẽ báo cho họ mọi lời ta nói).
1 Người nào tung của cải ra để bố thí, sau này sẽ thu lại.
2 Khi bố thí, nên phân phát rộng rãi cho nhiều người, vì biết đâu sẽ có ngày mình gặp tai nạn.
3 Khi mây ngưng đọng, nước mưa rơi xuống. Khi cây ngã, dù hướng về phía nam hay bắc, nó an phận nằm đó mãi.
4 Người chỉ lo xem gió sẽ ngưng việc gieo giống; người mãi ngắm mây sẽ trễ mùa gặt.
Nếu bảo: "Hôm nay trời gió nên không đi gieo giống;" "Trời sẽ mưa, nên không đi gặt," thì chẳng làm được việc gì cả.
5 Người đã không biết hướng gió thổi, cũng không biết việc tạo hình của bào thai trong lòng mẹ, làm sao biết được công việc của Thượng Đế, Đấng sáng tạo vạn vật?
6 Phải cần cù, tiếp tục gieo giống từ sáng đến chiều, vì có ai biết được tất cả hạt giống sẽ mọc lên, hoặc có hạt mọc, hạt không?
7 Ánh sáng mặt trời thật là kỳ diệu. Mắt vui thú khi nhận được ánh sáng.
8 Nếu một người được sống lâu, cứ vui hưởng những ngày còn sống (còn ánh sáng ) nhưng cũng đừng quên chuỗi ngày đến sau đó, bóng tối sẽ dài lê thê. Chung quy, ngày nào cũng qua đi một cách vô nghĩa cả.
9,10 Vui lên đi các bạn trẻ! Thật là thích thú khi người nào muốn điều gì là cứ làm điều ấy; ưa nhìn ngắm gì cứ nhìn ngắm cho thỏa lòng. Nhưng nên nhớ rằng chính tại những việc bạn làm, Thượng Đế sẽ xử đoán bạn.
11 Vậy, nên tránh xa những điều gây sầu đau cho tinh thần và thể chất sau này, vì tuổi thanh xuân là tuổi điên rồ.
1 Phải nghĩ đến Tạo Hóa trong những ngày còn niên thiếu, trước thời kỳ khó khăn, khi những năm nặng nề đến trong đời mình, là thời gian ánh sáng mặt trời, mặt trăng và các tinh tú trở nên lu mờ trong mắt, bầu trời như đầy mây chằng đen kịt.
3-5 Vì ai cũng vậy, sẽ đến lúc sức mạnh hao mòn với tuổi tác, chân tay run rẩy, lưng khòm cúp, răng rụng dần không còn đủ để nhai, mắt mờ đi; lúc ăn môi phải mím chặt vì răng không còn, giọng nói yếu ớt thều thào; trong giấc ngủ dễ bị đánh thức, dù chỉ bởi tiếng chim hót lúc rạng đông; sợ không dám lên cao, đi đứng dễ ngã, tóc bạc phơ, người khô héo cằn cỗi, tình dục tắt ngấm, và cứ thế đi dần vào cõi chết là nơi ở ngàn thu; rồi những người thân khóc thương khi đưa đám tang qua các đường phố.
6,7 Phải nghĩ đến Tạo Hóa khi còn trẻ, trước khi dây bạc sinh mệnh đứt, bát vàng vỡ bể, vò nước tan tành bên suối, bánh xe gãy vụn bên giếng, và tro bụi trở về cùng đất, còn linh hồn quay về với Thượng Đế, Đấng đã ban nó.
8 Cho nên người truyền đạo nói: Tất cả chỉ là hư không, mộng ảo.
9 Tuy nhiên, người truyền đạo khôn ngoan vẫn cố gắng dạy dỗ dân mình; tìm tòi, cân nhắc và viết ra nhiều câu châm ngôn rồi xếp loại.
10 Người truyền đạo dày công sưu tầm những lời hay lẽ đẹp để diễn tả tư tưởng mình cách trung thực.
11 Lời của người khôn giục giã, kích thích người đọc, truyền lại cho môn đệ mình vững như đinh đóng cột; những lời ấy đều do Đấng Chăn Chiên dạy bảo.
12 Nhưng con ơi! phải cảnh giác, vì có rất nhiều học thuyết, tư tưởng khác nhau; nếu ôm đồm trong việc học hỏi chỉ gây kiệt sức khổ thân.
13,14 Tổng kết: Phải kính sợ Thượng Đế và tuân giữ các điều răn Ngài, đó là phận sự của con người. Thượng Đế sẽ xử đoán mỗi người căn cứ trên việc họ làm, việc thiện lẫn việc ác, kể cả những việc âm thầm kín giấu nhất.